Sjtuf en Christoffel: een reuzenverbond; 10 jaar Remunjse glorie
Gelrefestival 2011

Tekst: Marianne Wulms – Hovens

Inleiding
De Sint Christoffelkathedraal heeft na vele verwoestingen, beschadigingen en restauratie haar huidige uiterlijk gekregen. De oorspronkelijke torenspits was ruim 100 meter hoog. Tijdens een storm in de twintiger jaren van de vorige eeuw werd deze gedeeltelijk vernield (zie kader). Februari 1945 lieten de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog de toren de lucht invliegen.
De kathedraal is de enige in de wereld, die gewijd is aan Sint Christoffel.
Sint Christoffel werd al vroeg in Roermond vereerd, zoals bij veel doorwaadbare plaatsen in rivieren. Christoffel betekent Christusdrager en volgens het verhaal heeft hij het Christuskind tijdens een stormnacht over rivier gedragen. Niet alleen als ‘gouden beeld dat in het zonlicht staat’, zoals een regel uit het Roermondse volkslied vertelt, maar ook elders in de stad zijn Christoffelbeelden te vinden, zoals bij de waterput vóór de Stadsbibliotheek. De beschermer van reizigers is ook heel populair in de volksdevotie.

In de Middeleeuwen waren een aantal ambachten verenigd in een gilde, zoals dat van Sint Lucas. In de handelingen van de magistraat van Roermond uit 1658 staat te lezen dat steenhouwer Pierre Bastin toestemming kreeg om lid te worden van het gilde. Hieraan was de voorwaarde verbonden dat hij voor deze gelegenheid een groot werk zou vervaardigen. De opdracht voor de vervaardiging van een gouden Christoffelbeeld op de toren van de kathedraal werd in 1662 verstrekt aan Gerard Douven. Hij mocht de benodigde goudplaten in Aken laten maken. Intussen werd door goede werklieden aan de kap van de toren gewerkt. Per man kregen ze hiervoor dagelijks een gulden en twee kannen bier. Voor het plaatsen van een kraan werden vijf rijksdaalders neergeteld.

Het Christoffelbeeld
Hoog op de toren van de kathedraal prijkt het Christoffel – beeld in gouden glans, ogenschijnlijk onwankelbaar. Dat is wel eens anders geweest, getuige een liedje van de in 2009 overleden Lies Cillekens. Het is gemaakt in 1921 nadat het beeld bij een zware storm dwars door de kerk viel. Lies heeft het geïntroduceerd met de volgende overdenking: ‘detter veur ‘t óngelök gebaore is, wete veer al langer. Wie dök is t’r al van d’n tore aafgevalle?’

‘Sint Kersjtòffel, petreunke van de sjtad
Jong, waat höbse weer pech gehad
100 maeter hoog al in de lòch
Veel se nao ònger in gruus en bòch
Sint Kersjtòffel haaj dich good
D’n erme Sint Kersjtòffel
Maakde eine ròffel
Baove van d’n toren aaf!’

De kathedrale kerktoren is rond 1956 gebouwd naar een ontwerp van Boosten en Peutz.
Op 15 april 1957 werd het Christoffelbeeld gemaakt, dat met een bijzondere bagage naar boven ging. Inwoners van Roermond kregen namelijk de kans om hun naam te noteren op een rol perkament die in een koker van het beeld gestopt werd.

De legende
Christoffel is van oosterse oorsprong, het stijlicoon uit de derde eeuw werd in Klein – Azië voor het eerst bekend. Hij groeide uit tot een legende, de beschermheilige van alle reizigers. Sinds de Middeleeuwen gold hij in de West – Europese wereld als een noodhelper, beschermer tegen een onverwacht overlijden zonder het ontvangen van de sacramenten. Afbeeldingen van hem sierden marktpleinen en kerken en de kathedraal in Roermond is de enige ter wereld die naar Sint Christoffel vernoemd is.
Sinds de 13e eeuw is het verhaal steeds doorverteld en diende het voor meditatie.

Een rijmpje over hem luidt:
‘Als je elke dag Christoffels gelaat beziet
Treft die dag het boze sterven je niet’.

Zijn populariteit ontstond door de boodschap die hij heeft, over de kracht van liefde, die van binnenuit komt. Wie mensen in het hart draagt, weet dat Jezus hen draagt. En wie Jezus in het hart draagt, vindt daarin steun om andere mensen te ‘dragen’.
De allervroegste afbeeldingen van Christoffel zijn dan ook met een kind aan zijn hart gedrukt.
Christoffel was veerman van beroep en droeg mensen van de ene naar de andere oever. Dat geeft aan dat hij krachtig was en door de verbastering van zijn bijnaam
Canineus (de hondachtige) tot Cananeus werd hij tot reus (van Kana) verklaard.
Hij had een boomlange staf en had één grote wens, om de grootste koning van de wereld te leren kennen. Daarom nam hij vaak bedevaartgangers mee om ze uit te horen.
Op een avond diende zich een kind aan dat de oversteek wou maken.
Christoffel nam het voorzichtig op zijn schouders, het woog licht als een veertje, maar bij elke stap leek het zwaarder te worden.
Christoffel riep uit:’kind, ik ben in groot gevaar, het lijkt wel of ik de hele aardbol op mijn schouders draag’. Met grote moeite bereikt hij de overkant. Als hij opkijkt, ziet hij een stralenkrans om het hoofd van het kind. ‘Ben jij de grootste vorst?’vraagt hij. ‘Ja’, is het antwoord ‘en de Schepper’. Het jongetje vertelt dat hij Jezus Christus is en doopt de veerman als Christoffel, wat Christusdrager betekent.
De naam Christoffel werd vooral na de ontdekking van de Nieuwe Wereld door Christoffel Columbus in 1492 ongekend populair in allerlei varianten.

Theo Cox
Eén van degenen die vermeld worden in de uitleg over restauratie van het beeld is een kunstsmid. Achterkleinzoon Ton Reijnaerdts heeft op internet een site aan hem gewijd met de titel: ‘Roermondse historie :Theo Cox (1842 – 1915)’. ‘Thei was een bekend persoon in zijn geboortestad, maar raakte desondanks in de vergetelheid.
Als kunstsmid was hij verantwoordelijk voor het in koper en brons drijven van beelden en altaren voor kerken.
Het door hem in koper gedreven Christoffelbeeld dat jarenlang in een baldakijn van de toenmalige, neogotische toren van de Sint Christoffelkathedraal stond, werd ontworpen door Joseph Thissen. Deze is niet te verwarren met Joep Thissen, die het latere Christoffelbeeld voor de kathedraal ontwierp.
Het beeld van Theo Cox werd in 1895 in de toren geplaatst die in de plaats kwam van de barokke torenspits die in 1892 bij een blikseminslag afbrandde.
Door een zware storm in 1921 waaide de spits af en toren en Christoffelbeeld sneuvelden. Het beeld was dus geen lang leven beschoren, maar een goede replica bevindt zich in de Munsterkerk.
Het vervolg van de geschiedenis van de kathedraaltoren is triest. Eerst werd deze als peperbus gebruikt en vlak voor de bevrijding in Roermond door de Duitsers opgeblazen, in maart 1945.

Wederwaardigheden rond de restauratie van Christoffelbeelden.
De magie van een gouden beeld op een toren is het tegenovergestelde van een ivoren toren. De aanblik is juist verbonden met de realiteit en staat dichtbij het volk en hun leven van alledag. Christoffelbeelden zijn in de 16e eeuw door beeldsnijders als Arnt van Tricht vervaardigd in eikenhout. Een door Hendrik Douverman in 1510 vervaardigde houtsculptuur zorgvuldig gerestaureerd. Ontbrekende delen van het beeld werden aangezet en de polychromie werd afgeloogd als conserveringsmaatregel. Deze methode was gebruikelijk tot na de Tweede Wereldoorlog.  Het Christoffelbeeld bevindt zich nu in het Museum Catharijneconvent in Utrecht. Kunsthistorica Marieke van Vlierden heeft in een ‘Catharijnebrief’ het restauratieproces uitvoerig beschreven. In haar eindconclusie geeft zij aan dat het belangrijk is zo omzichtelijk mogelijk om te gaan met oude restauraties en de tegenwoordige restauraties zo zorgvuldig mogelijk te overwegen en te documenteren.
Dit laatste is in 2003 gedaan door Angela Janssens in Spiegel van Roermond, het jaarboek van Stichting Rura. In: ‘Roermond en Sint Christoffel, een eeuwigdurende liefde’, staat de voormalige heilige in het volle licht.
Hij is in 1969 officieel afgevoerd van de heiligenkalender, wegens gebrek aan historische feiten. Voor de inwoners van Roermond leeft hij als vanouds, ook als consumptieartikel. Het nieuwste product heet Christoffel Wijs, een biersoort voor de echte liefhebber.

Feestelijkheden
In 2006 heeft het Remunjse Reuzegilde in Roermond een Historisch Weekeinde georganiseerd, met als thema de Renaissance van Roermond.
Aan de optocht namen 1500 figuranten deel, dans – en muziekgroepen, valkeniers, reuzen, edelen en vendeliers.